Observeren: waarnemen wat er gebeurt, in elke situatie

‘Observe all men, thyself most.’ – Benjamin Franklin

Je kent vast wel iemand die altijd een ‘strategische’ positie inneemt. De ideale positie om te observeren. De plek vanwaaruit alles onder controle te houden is.

Observeren op zich maakt je geen krachtige leider. Je kunt observeren wat je wilt, maar als je er geen strategie aan verbindt die je bij de gewenste bestemming brengt, creëer je alleen maar een heleboel verhalen in je hoofd die je kunnen afremmen om jezelf te zijn. Observeer dus niet onbewust maar bewust. Neem de strategische plek in, observeer wat je moet observeren en zorg dat je de actie onderneemt om impact te hebben.

Observeren om te leren kennen

Krachtige leiders observeren goed om in te schatten met wie ze te maken hebben. Om informatie te krijgen die iemands woorden, houding en gedrag geven. Ze observeren niet om aannames te doen of aangepast gedrag te vertonen maar observeren om exact te kunnen inspelen op de behoeften van de ander. Ze bouwen relaties, organisaties en mensen en observeren om te zien waar de bottlenecks zitten. Waar gaat het mis en waarom? Als je waarneming objectief is zonder te denken aan goed of fout, dan kun je mensen echt helpen om te groeien.

Veel leiders zijn zo druk met praten, met werken, met alles wat ze ook maar bezighoudt. Hierdoor vergeten ze om te observeren. Blijf waarnemen. Zie wat er gebeurt. Weet wat er speelt. Je observatievermogen is een grote kracht!

Mensen ‘lezen’, je kunt meer weten dan je denkt

Je zult versteld staan als je ontdekt welke informatie mensen je geven zonder dat ze die letterlijk vertellen. Ik noem zeven punten waaruit je veel informatie kunt halen zonder in gesprek te zijn met iemand (of terwijl je met iemand in gesprek bent). Tip: stel een open vraag; mensen vinden het heerlijk om aan het woord te zijn. Laat ze praten en observeer ondertussen op:

• woordkeuze;
• mimiek;
• houding en bewegingen;
• energie;
• ogen;
• aanraking;
• vruchten.

Wat valt er dan te observeren? Hieronder per punt een korte toelichting.

Woordkeuze

De woorden die iemand gebruikt en de manier waarop hij praat zeggen veel. Niet alleen kun je achterhalen waar hij vandaan komt, maar je kunt ook veel ontdekken over zijn drijfveren. Als hij voortdurend negatief praat over anderen, is hij in mijn ogen niet betrouwbaar (dat is zwart-wit, ik weet het). Klaagt hij continu over geld, dan zegt dat wat over de stand van zijn banksaldo. Vloekt hij of slaat hij grove taal uit, dan zegt dat wat. Op dit vlak pak je ook de positieve drijfveren: je merkt het snel genoeg als iemand positief in het leven staat en er altijd het beste van probeert te maken.

Observeer de Mimiek

Mimiek, ofwel de gezichtsuitdrukkingen. Je wilt niet weten hoeveel de rimpels in je voorhoofd over je verklappen. Of je kraaienpootjes, de stand van je mond of je glimlach. Ze spreken boekdelen. Als ik voor de klas stond en serieus keek, vroegen de kinderen me regelmatig of ik boos was. Waarom? Omdat ik dan een dikke frons heb; die wordt door kinderen geassocieerd met boosheid. Nu zegt die frons veel meer over je dan alleen de bui waarin je verkeert. Het zegt wat over je karakter, over je gedrag.

We kennen allemaal wel de basisemoties en de daarbij passende gezichten. Maar als je drijfveren en persoonlijkheidsprofielen helder wilt krijgen, moet je nog wat meer weten. Let ook op iemands trekjes; die geven vaak informatie over de mate van ontspanning.

Observeer de houding en bewegingen

Minstens zoveel zeggend zijn iemands houding en bewegingen. Is de houding krachtig of juist niet? Praat iemand met zijn handen? Of heeft hij geen idee waar hij met zijn handen naartoe moet? Het geeft informatie. Zit iemand tijdens het praten continu aan zijn gezicht of aan zijn haar? Hand voor de mond? Armen over elkaar? Gekruiste benen? Alles zegt iets.

Observeer de energie en intonatie

De mate van energie die mensen bij zich hebben, geeft ook veel informatie over de persoon. Iemand die hoog of juist heel laag in zijn energie zit, geeft veel informatie over zijn persoonlijkheid. Hetzelfde geldt voor de intonatie. De één krijgt energie van een groep, de ander niet. Beide worden geuit.

Observeer de ogen

Ook de ogen spreken boekdelen. Er zijn tal van studies die de kijkrichting in verband brengen met het al dan niet vertellen van de waarheid. Maar de oogopslag vertelt meer dan alleen dat. Mensen die vrijwel nooit oogcontact maken, geven een signaal af. De ogen zeggen ook veel over iemands gevoel; misschien weerspiegelen ze zijn gesteldheid.

Observeer de aanraking

Zijn mensen wel of niet fysiek verbonden met hun gesprekspartners en in welke mate? De volgende aanrakingen geven er informatie over: de hand schudden, een omhelzing, drie zoenen, een schouderklopje, een hand op iemands rug, of iemand bij de schouder pakken.

Observeer de vruchten

Kijk naar de vruchten, want daaraan herken je de boom. Welke vruchten kun je waarnemen? Denk aan persoonlijkheidskenmerken, de zachte kant, de harde kant, relaties of juist materiële aspecten.

Krachtige leiders observeren goed, zodat ze vanuit een strategie kunnen handelen in de richting van hun doelen.